کد مطلب:37482 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:8

گنجینه پرسمان » اهل بيت

چرا در اسلام از جوانان عبادت شديد خواسته شده است؟ چگونه ميتوان از عبادت لذت برد؟ چه عواملي باعث ازدياد معرفت انسان نسبت به خداوند ميشود؟ آيا تنها از طريق علم و يا عبادت ميتوان به معرفت خدا دست پيدا كرد؟ آيا همه انسانها ظرفيت به كمال رسيدن را دارند؟ آيا افرادي مثل بلعم باعورا كه در مراحلي از زندگي در اوج معنويت بودهاند و بعداً از مسير حق منحرف گشتهاند، ظرفيت به كمال رسيدن را نداشتهاند؟ آيا همة افراد بشر ميتوانند به مقام عصمت نائل شوند يا اين مقام از ويژگيهاي خاص انبيأ است؟

در واجبات بين جوان و غير جوان تفاوتي نيست. دين اسلام وظيفة مشتركي به عهدة افراد نهاده است، اما جوانان به علت ويژگيهاي خاص جسماني با ديگران تفاوت دارند. جوان به فطرت نزديكتر است و جواني، فصل شكلگيري شخصيت فرد است. در روايت آمده است: جوانان را دريابيد و در روايت ديگري جوانان را به جديّت و تلاش در همة زمينهها ترغيب كرده است. ليكن چون آزادي انتخاب براي رشد و يا عدم آن مطرح است، لذا مقداري از آن زمينهها به شكل مستحب يا مكروه آورده شده است.

و اما دربارة قسمت دوم سؤالتان بايد عرض كنيم ;براي لذت بردن از عبادت بايد ابتدا زمينة معرفتي و در درجة اوّل، اصل اعتقادي توحيد و بقية اصول اعتقادي تقويت شود. البته لذت بردن از عبادات نياز به مراقبت و توجه به خداي تعالي و انجام امور مقدماتي قبل از مواقع عبادت، از قبيل استراحت كافي يا تغذيه درست دارد. سعي كنيد قبل از عبادت لحظاتي را به تفكر و تأمل در جهان هستي و رابطة انسان با خداو فلسفة عبادتي كه ميخواهيد انجام دهيد، بپردازيد. اين تفكر براي شما نشاط در عبادت ميآورد. در دعاها و زيارتنامهها نيز از خدا بخواهيد كه اين توفيق را به شما عطا كند. همانگونه كه در دعاي شريف «عاليةالمضامين» ميخوانيد: «و تُحَبِّب الَيَّ عبادَتَكَ و المواظَبَةَ عليها و تُنَشِّطَنِي لَها و تُبَغِّضَ اِلَيَّ مَعاصِيَك و مَحارمك ...; پروردگارا عبادت و طاعتت را محبوبم گردان و به آن، باتوجه و باشوق و نشاطم گردان و از هر چه معصيت و حرام توست مبغوض و متنفرم ساز.

در اين زمينه مطالعه كتاب حكمت عبادات (اسرار عبادات) نوشته آيت الله جوادي آملي، توصيه ميشود. و اما درباره ازدياد معرفت الهي بايد گفت; معرفت از دو طريق به دست ميآيد: 1 - علم حصولي; كه با مطالعة كتاب و پرسش و جستجو و تحقيق صورت ميگيرد و براساس عقل و دانش است. 2 ـ علم حضوري; كه از طريق فهم و درك معنوي و انجام برخي عبادات و طي كردن راههاي معنوي صورت ميگيرد.

بنابراين; هم تفكر و تأمل و هم مطالعه و ارتباط معنوي با مبدأ فياض و ائمه معصومين(:) موجب ايجاد معرفت ميشود. «فطرت»، «عقل»، «نقل» راههاي رسيدن به معرفت هستند و هر سه سرمايه را خداوند به انسان داده است. پس صِرف مطالعه و يا عبادت راهگشا نبوده و اين ابزارها بايد هر سه با هم مورد توجه قرار گيرند. دربارة ظرفيت به كمال رسيدن انسانها قابل ذكر است كه: استعداد رسيدن به كمال در همة انسانها وجود دارد و راههاي هدايت نيز باز است «من ذكرٍ اَوْ اُنثَي و هو مؤمن فَلَنُحْيِيَّنَهُ حيوةً طيّبة(53») و اگر تنها عدهاي توان رسيدن به كمال را داشتند، ديگر معنا نداشت خداوند تمام بندگان خود را براي رسيدن به لقأ خويش دعوت به انجام عمل صالح كند. «فمن كانَ يرجوا لقأ ربّه فليعمل عَملاً صالحاً(54») البته استعدادها مختلف است و خداوند به اندازة استعداد هر كس بر او تكليف ميكند و از او حركت ميخواهد. «لا يكلّف الله نفساً الاّوُسْعَها(55»)پس خداوند سرمايههاي اوليه را ميدهد و زمينة هدايت را فراهم ميكند ولي انسانها با سوء اختيار خود به بيراهه ميروند.

علاوه بر اين، علم خداوند به روحيات و حالات بندهاش، هرگز او را مجبور به انجام كاري نميكند. اين بنده است كه فاعل بوده و به صورت اختياري كاري را انجام ميدهد.

البته; انسان هم در هر مرتبه و درجهاي كه باشد از وسوسههاي شيطان در امان نيست، مگر مخصلَصين، كه شيطان بر آنها تسلط ندارد. اما ديگران بايد دائماً مراقب باشند و به خداوند پناه ببرند كه خطر سقوط از درگاه حق همه را تهديد ميكند، و اگر بلعم باعورا به اين درجه رسيده بود، هرگز چنان نميكرد. لغزش بلعم باعورا حاصل انتخاب خود اوست نه خواستة بي چون و چراي خداوند متعال.

دربارة مقام عصمت نيز خوب است بدانيد ;مقام عصمت از ويژگيهاي خاص انبيأ و چهارده معصوم(:) است و ديگران ميتوانند با عمل صالح و الگوگيري از اين بزرگواران شبيه به معصوم شوند و از گناه مصون بمانند.

پاورقي:

53- نحل/ 97.

54- سوره كهف / 110.

-55 بقره / 286.